Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Валянцiна Муха, Валянцiны Мухi, Валянцiне Мусе…


Юрась Бушлякоў, Менск

Студэнтка прынесла курсавую работу. Гляджу на тытульным лiсьце, чыя работа. Напiсана, што Валянцiны Муха. Пытаюся, чаму курсавая ня Мухi, а Муха. Студэнтка адказвае, што яе прозьвiшча не скланяецца. Задаю пытаньне, чаму не скланяецца. “Не скланяецца, i ўсё”, – студэнтка не спрабуе аргумэнтаваць. Такі добра вядомы стэрэатып – раз жаночае прозьвiшча на (), то не зьмяняецца. Гэты стэрэатып у нашай моўнай сытуацыi вельмi моцна падтрымлiваюць факты нескланеньня аналягiчных будоваю жаночых прозьвiшчаў у расiйскай лiтаратурнай мове. Павел Сьцяцко ў кнiзе “Культура мовы” прыпамiнае нараду для “нармалiзацыi” беларускай мовы – яе ў 1972-iм праводзiлi з iнiцыятывы ЦК КПБ. Выступаючы на той нарадзе, Павел Сьцяцко перасьцерагаў ад нескланеньня беларускіх жаночых прозьвiшчаў на (). На гэта была рэплiка тагачаснага дырэктара Інстытуту мовазнаўства Мiхаiла Суднiка. “У рускай мове, – гаварыў Суднiк, – такiя прозьвiшчы (на -ко, -енко) не скланяюцца, дык нашто iх скланяць у беларускай, руская ж мова для нас узор”.

А калi ўсё ж адступiцца ад названага Мiхаiлам Суднiкам узору – проста iсьцi за фактамi жывой беларускай мовы. Тады ўсё становiцца на свае месцы – жаночыя прозьвiшчы на () функцыянуюць у нашай мове, як i iншыя беларускiя назоўнiкi, гэта значыць, зьмяняючыся. Бярэм, да прыкладу, прозьвiшчы на -ха, -га, -каМуха, Вiлюга, Глебка. Гаворым па-беларуску, што бачылiся з Валянцiнай Мухай, Людмiлай Вiлюгай, Нiнай Глебкай, гаварылi нешта Валянцiне Мусе, Людмiле Вiлюзе, Нiне Глебцы. Абыходзімся бяз выняткаў – рэгулярна скланяем беларускія жаночыя прозьвішчы на (): вучыліся ў Ірыны Шкрабы, прысьвяцілі Ўладзіславе Купале, раіліся зь Зінаідай Бандарэнкай, ліставаліся зь Верай Бядуляй.
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG